What is rent seeking?

เมื่อไม่นานมานี้ประธานธิบดี Joe Biden ของอเมริกานั้นนำเสนอต่อ WTO หรือองค์กรการค้าโลกว่าจะยกเว้นการปกป้องทางสิทธิบัตรที่เกี่ยวข้องกับวัคซีโควิด 19 ให้ ทำให้เกิดคำถามสำคัญคำถามหลายคำถามว่าการยกเลิกสิทธิบัตรหรือ patent นี่แล้วจะเกิดผลกระทบต่ออะไรมั้ย เช่น นวัตกรรมที่จะเกิดขึ้น การแสวงหาค่าเช่าในทางเศรษฐกิจ และจะเกิดอะไรขึ้นหากมีการยกเลิกสิทธิบัตรนี้จริงๆ อย่างไรก็ดีในวันนี้เราจะหาความรู้กันว่าอะไรคือ rent-seeking

อะไรคือ rent seeking หรือการแสวงหาค่าเช่าทางเศรษฐกิจ?

Rent seeking นั้นเป็นคอนเซปทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นเมื่อนิติบุคคลนั้นแสงหาผลประโยชน์โดยที่ไม่ได้มีการตอบแทนกลับคืนในแง่ของประสิทธิผล ว่าง่ายๆก็คือเหมือนได้ประโยชน์และร่ำรวยขึ้นโดยไม่ต้องเพิ่มประสิทธิผลหรือ productivity อะไรเพื่อให้ได้ความร่ำรวยนั้นมา

คำว่า ‘rent’ ใน ‘rent seeking’ นั้นมาจากคำจำกัดความในทางเศรษฐศาสตร์ที่ว่า ‘rent’ มีคำจำกัดความว่าเป็นความร่ำรวยทางเศรษฐกิจที่ได้มาจากความฉลาดหรือการยักย้ายถ่ายเทการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร

ตัวอย่างของ rent seeking ก็อย่างเช่นเวลาบริษัทพยายามล้อบบี้รัฐบาลเพื่อให้ได้สิทธิในอะไรสักอย่าง ในรับการสนับสนุนหรือ subsidies หรือการปกป้องทางภาษีต่างๆ

คอนเซปของ rent seeking นี้เกิดขึ้นเมื่อปี 1967 โดย Gordon Tullock และภายหลังเป็นที่รู้จักมากขึ้นจาะ Anne Krueger ในปี 1974 มันมีพัฒนาการมาจากการศึกษาของ Adam Smith บุคคุลที่ได้รับการขนานนามว่าเป็นบิดาแห่งเศรษฐศาสตร์ และก็มีพื้นฐานคำจำกัดความในทางเศรษฐศาสตร์มาจากคำว่า ‘rent’ ซึ่งก็ถูกให้คำจำกัดความว่าเป็นความร่ำรวยทางเศรษฐกิจที่ได้รับผ่านทางความฉลาดหรือการยักย้ายถ่ายเทการใช้ประโยชน์ของทรัพยากร

การศึกษาของ Smith นั้นแนะนำว่านิติบุคคลต่างๆจะได้รับรายได้มาจาก ค่าจ้าง กำไร และก็ค่าเช่า (rent) เพื่อที่จะสร้างกำไรนั้นก็มักจะมีความเสี่ยงของทุน (capital) ด้วย เพื่อให้ได้มาถึงกำไรเป็นผลตอบแทนกลับมา

การได้รับค่าจ้างนั้นก็มาจากการจ้างงาน อย่างไรก็ดี จากแหล่งรายได้ทั้งสามแบบนั้น rent หรือ ค่าเช่า นั้นเป็นรูปแบบที่ง่ายที่สุดที่จะได้มาและก็มีความเสี่ยงเพียงเล็กน้อยเท่านั้น

ค่าเช่าทางเศรษฐกิจนั้นก็คือรายได้ที่ได้มาจากการใช้ประโยชน์ทางทรัพยากรในแง่ของความเป็นเจ้าของหรือ ownership นิติบุคคลที่เป็นเจ้าของทรัพยาการสามารถให้ยืมทรัพยการนั้นๆเพื่อให้ได้มาซึ่งค่าเช่าดอกเบี้ย ปล่อยเช่าเพื่อให้ได้รายได้จากค่าเช่า หรือว่าใช้ประโยชน์จากทรัพยากรในการหารายได้ในทางอื่นๆเช่นกัน

โดยทั่วไปแล้ว คำว่า economic rent นั้นมีวิวัฒนาการมาโดยหมายถึงความได้รับค่าตอบแทนที่สูงกว่าต้นทุนที่เกี่ยวข้องกับทรัพยากรนั้นๆ ดังนั้นแล้วนิติบุคคลต่างๆก็จะเอาขั้นตอนต่างๆเพื่อให้ได้มาถึงการแสวงหาค่าเช่านี้โดยที่ไม่ต้องเพิ่มประสิทธิภาพใดๆในการผลิต บ่อยๆครั้งอาจจะหมายความได้ว่าการใช้สถานะต่างๆเพื่อให้ได้เปรียบทางค่าเช่าทางเศรษฐกิจจากรัฐบาลผ่านทางการได้รับสิทธิพิเศษต่างๆ

ปัจจัยและตัวอย่างเกี่ยวกับ Rent Seeking

Rent seeking นั้นเป็นผลพลอยได้จากกฏเกณฑ์ทางการเมืองและการใช้จ่ายเงินของรัฐบาล นักการเมืองตัดสินใจเกี่ยวกับกฏหมาย กฏเกณฑ์ต่างๆและการจัดการกระจายเงินลงทุนในอุตสาหกรรมต่างๆและการกระจายเงินสนับสนุนของรัฐบาล กฏเกณฑ์และการกระทำเหล่านี้จะปรากฏชัดเจนต่อพฤติกรรมที่แสวงหาค่าเช่าทางเศรษฐกิจที่ว่านี้ซึ่งหากได้มาก็ไม่มีความจำเป็นหรือมีเพียงน้อยนิดที่จะตอบแทนอะไรกลับไป

รัฐบาลนั้นจะมีการสนับสนุนในโครงการทางสังคมหลายๆอย่าง ส่วนโครงการทางสังคมที่จะช่วยเหลือธุรกิจนั้นก็มักจะมีการออกแบบเพื่อช่วยเหลือธุรกิจในแง่ที่ว่าจะช่วยส่งเสริมความเจริญรุ่งเรืองให้กับเศรษฐกิจ ส่วนการสนับสนุนทางสังคมรายบุคคลนั้นก็เพื่อให้บุคคลนั้นมีความอยู่ดีปกติจากสวัสดิการของสังคมที่จะพึงกระทำได้

การแสวงค่าเช่าโดยธุรกิจ

ปกติแล้วธุรกิจต่างๆสามารถโน้มน้าวรัฐบาลเพื่อขอความช่วยเหลือในแง่ของการสนับสนุน สิทธิพิเศษ หรือการแข่งขันและการปกป้องทางภาษีต่างๆ ถ้าธุรกิจนั้นประสพความสำเร็จที่จะทำให้ตัวเองได้ประโยชน์เช่นมีการจำกัดการแข่งขันหรือการสร้างอุปสรรคให้คนอื่นที่จะเข้ามาแข่งขันได้ง่าย ธุรกิจนั้นก็จะได้มาซึ่งค่าเช่าทางเศรษฐกิจอย่างง่ายๆโดยที่ไม่ต้องเพิ่มประสิทธิผลของตัวเองหรือมีความเสี่ยงในทุนของตัวเองเลย

จะเห็นได้ว่า การแสวงหาค่าเช่านั้นจะทำให้ตลาดเกิดข้อบกพร่องทางประสิทธิภาพขึ้นมาได้ และส่งผลให้เกิดข้อเสียเปรียบทางด้านราคากับผู้เล่นในตลาดได้ ทำให้เกิดการแข่งขันอย่างจำกัดและมีอุปสรรคสูงสำหรับผู้เล่นรายใหม่ๆที่จะเข้ามาแข่งขันได้

กลุ่มที่ได้รับผลประโยชน์จากการแสวงหาค่าเช่านั้นก็ได้ประโยชน์เพิ่มโดยที่ไม่ต้องมีภาระอันใดเพิ่ม สิ่งนี้อาจจะสร้างความได้เปรียบที่ไม่ยุติธรรมได้ซึ่งก็จะสร้างความร่ำรวยให้กับธุรกิจบางธุรกิจให้มีส่วนแบ่งทางตลาดที่มากขึ้นบนต้นทุนของคู่แข่งได้

ท้ายนี้ ความร่ำรวยจากการแสวงหาค่าเช่านั้นมักจะมาจากการใช้เงินภาษีของประชาชนในการสนับสนุน รายได้ทางภาษีเหล่านี้อาจจะสร้างความร่ำรวยสำหรับผู้ที่แสวงหาค่าเช่านั้น แต่มันอาจจะช่วยหรือไม่ช่วยให้เศรษฐกิจดีขึ้นหรือสร้างผลประโยชน์อะไรต่อผู้เสียภาษีโดยมากก็ได้ ซึ่งก็อาจจะนำไปสู่เงินทุนเสียไปโดยใช่เหตุและอาจจะต้องเก็บภาษีมากขึ้นในอนาคตอีกก็เป็นได้

อ้างอิง:

Rent Seeking Definition (investopedia.com)

https://www.economist.com/business/2021/05/15/are-drug-patents-worth-it

• Facebook
• Twitter
• Line